Σύμφωνα με τον διεθνή και ελληνικό Τύπο, στη σύνοδο των G20 που τέλειωσε πριν λίγες μέρες, είχαμε τη σύγκρουση δύο κόσμων και δύο διαφορετικών φιλοσοφιών για την έξοδο από την κρίση. Από τη μια μεριά, η καθαρά κεϋνσιανή προσέγγιση του Ομπάμα, που τάσσεται υπέρ της συνέχισης των κρατικών πακέτων στήριξης στην οικονομία. Από την άλλη , η , υποτιθέμενα, πιο «φιλελεύθερη» οπτική της κυρίας Μέρκελ και των υπόλοιπων Ευρωπαίων, που δίνουν έμφαση στη δημοσιονομική αυστηρότητα και λιτότητα. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η λύση που προτείνει ο αμερικανός Πρόεδρος σίγουρα θα μεγαλώσει το κράτος και θα αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες. Ειδικά σε μια περίοδο που το δημόσιο χρέος έχει εκτοξευτεί στα ύψη, μια τέτοια πολιτική ίσως αποδειχτεί καταστροφική για την αμερικάνικη και την παγκόσμια οικονομία. Είναι όμως η ευρωπαϊκή συνταγή τόσο ριζικά διαφορετική από αυτή του Ομπάμα ; Θα οδηγήσει πράγματι στη συρρίκνωση του δημοσίου τομέα και στη μείωση των κρατικών δαπανών, όπως υποστηρίζουν οι οπαδοί αλλά και οι αντίπαλοι της ;
Όπως , επισημαίνει ο αμερικάνος οικονομολόγος Daniel J. Mitchell , η δημοσιονομική πειθαρχία που ευαγγελίζονται οι Ευρωπαίοι, στην πραγματικότητα σημαίνει περισσότερο ισοσκελισμό του προϋπολογισμού παρά περικοπή των δημοσίων δαπανών. Το παράδειγμα της Μ. Βρετανίας , που πριν λίγες μέρες ανακοίνωσε το δικό της πρόγραμμα λιτότητας, είναι ενδεικτικό της φιλοσοφίας πάνω στην οποία βαδίζουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις . Αν και η βρετανική κυβέρνηση, υποσχέθηκε πως το μίγμα της λιτότητας θα περιέχει 80% περικοπές δαπανών και μόλις 20% αύξηση φορολογίας, η πραγματικότητα είναι διαφορετική, όπως σημειώνει το think tank «Institute for Fiscal Studies». Αυτός ο στόχος θα επιτευχθεί μόνο το 2015-2016, δηλαδή κατά τον τελευταίο χρόνο της παρούσας κοινοβουλευτικής περιόδου .H μέση αναλογία τα επόμενα χρόνια θα είναι 60% περικοπές δαπανών και 40% αύξηση φόρων . Έτσι, η βρετανική κυβέρνηση αύξησε τον ΦΠΑ από το 17,5% στο 20%, το φόρο στα κέρδη κεφαλαίου από το 18% στο 28%, ενώ δεν έγινε λόγος για μείωση της φορολογίας στα υψηλά εισοδήματα , που είναι από μια από τις υψηλότερες στο Δυτικό Κόσμο . Για άλλη μια φορά αποδεικνύεται πως οι κυβερνήσεις πάντα βρίσκουν πιο εύκολο να αυξήσουν τους φόρους παρά να μειώσουν τις δαπάνες. Ακόμη όμως και στο μέτωπό των περικοπών , o υπουργός Οικονομικών George Osborne, δεν προχώρησε σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και αλλαγές στους δημόσιους οργανισμούς και στο κράτος πρόνοιας , ώστε η λειτουργία του κράτους να γίνει πιο οικονομική σε μόνιμη βάση . Όπως επισήμανε και ο Andrew Haldenby από το βρετανικό think tank «Reform» , ενώ μπορούσε να συνδέσει το μισθολόγιο των δημοσίων υπαλλήλων με την αποδοτικότητα τους, επέλεξε την προσωρινή λύση του παγώματος των μισθών για δύο χρόνια . Αντί να καταργήσει το επίδομα τέκνων για τους πολίτες με μεσαία και ανώτερα εισοδήματα, αποφάσισε και εδώ , απλά να το διατηρήσει στα ίδια επίπεδα για τρία χρόνια . Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά , δεν πρέπει να μας προκαλεί έκπληξη το γεγονός πως ακόμη και μετά από αυτές τις περικοπές , που χαρακτηρίστηκαν ως οι τολμηρότερες από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο , στην πραγματικότητα οι δαπάνες θα ….αυξηθούν. Το ίδιο το πρόγραμμα της κυβέρνησης προβλέπει πως από τις 637 δισεκατομμύρια λίρες το 2010-2011, οι δαπάνες θα φτάσουν στα 711 δισεκατομμύρια το 2015-2016 . Την ίδια συνταγή ( των φορολογικών αυξήσεων και των προσωρινών περικοπών , χωρίς να αλλάζει η μορφή λειτουργίας του κράτους), φαίνεται να ακολουθούν και όλες οι ευρωπαϊκές χώρες που εφαρμόζουν προγράμματα λιτότητας, από την Ισπανία και την Πορτογαλία μέχρι την Ελλάδα και τη Γαλλία.
Δεν έχει άδικο λοιπόν , ο Daniel J. Mitchell όταν προβλέπει πως ακόμη και μετά τα «δρακόντεια» προγράμματα λιτότητας, τελικά το μέγεθος του κράτους, και οι υψηλές δημόσιες δαπάνες , που είναι υπεύθυνες για την ευρωπαϊκή κρίση, στην καλύτερη περίπτωση θα παραμείνουν στο ίδιο επίπεδο. Ακόμη και αυτό βέβαια είναι μια θετική εξέλιξη, αν σκεφτεί κανείς πως η εναλλακτική λύση που προβάλλεται είναι η ανεύθυνη κεϋνσιανή φρενίτιδα της κυβέρνησης Ομπάμα. Είναι αμφίβολο όμως αν είναι αρκετό για τη σημερινή Ευρώπη, όπου έχουν συσσωρευτεί τόσα οικονομικά προβλήματα. Βέβαια, το πιο…επικίνδυνο υλικό της ευρωπαϊκής «συνταγής», είναι η αύξηση της φορολογίας που μπορεί να αποθαρρύνει τις ιδιωτικές επενδύσεις, να αυξήσει την ανεργία και να βυθίσει τις χώρες της Ευρώπης ακόμη πιο βαθιά στην ύφεση. Στην Ελλάδα, όπου κάτω από την υψηλή εποπτεία της ΕΕ και του ΔΝΤ, έχουμε την τιμή να είμαστε η πρώτη χώρα που εφαρμόστηκε το ευρωπαϊκό μοντέλο λιτότητας ,η κυβέρνηση έχει ήδη αυξήσει σημαντικά το ΦΠΑ, και έχει επιβάλλει μια σειρά νέων φόρων που πλήττουν ιδιώτες και εταιρείες. Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα του Τύπου, λόγω του ασφυκτικού φορολογικού πλαισίου, πολλές επιχειρήσεις σκέφτονται μέσα στο φθινόπωρο να μεταφέρουν την έδρα τους στα Βαλκάνια ή στην Κύπρο, όπου το φορολογικό καθεστώς είναι πιο ευνοϊκό γι αυτές . Μήπως αυτή η εξέλιξη θα πρέπει να ηχήσει σαν προειδοποιητικό καμπανάκι και για την υπόλοιπη Ευρώπη ;
Όπως , επισημαίνει ο αμερικάνος οικονομολόγος Daniel J. Mitchell , η δημοσιονομική πειθαρχία που ευαγγελίζονται οι Ευρωπαίοι, στην πραγματικότητα σημαίνει περισσότερο ισοσκελισμό του προϋπολογισμού παρά περικοπή των δημοσίων δαπανών. Το παράδειγμα της Μ. Βρετανίας , που πριν λίγες μέρες ανακοίνωσε το δικό της πρόγραμμα λιτότητας, είναι ενδεικτικό της φιλοσοφίας πάνω στην οποία βαδίζουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις . Αν και η βρετανική κυβέρνηση, υποσχέθηκε πως το μίγμα της λιτότητας θα περιέχει 80% περικοπές δαπανών και μόλις 20% αύξηση φορολογίας, η πραγματικότητα είναι διαφορετική, όπως σημειώνει το think tank «Institute for Fiscal Studies». Αυτός ο στόχος θα επιτευχθεί μόνο το 2015-2016, δηλαδή κατά τον τελευταίο χρόνο της παρούσας κοινοβουλευτικής περιόδου .H μέση αναλογία τα επόμενα χρόνια θα είναι 60% περικοπές δαπανών και 40% αύξηση φόρων . Έτσι, η βρετανική κυβέρνηση αύξησε τον ΦΠΑ από το 17,5% στο 20%, το φόρο στα κέρδη κεφαλαίου από το 18% στο 28%, ενώ δεν έγινε λόγος για μείωση της φορολογίας στα υψηλά εισοδήματα , που είναι από μια από τις υψηλότερες στο Δυτικό Κόσμο . Για άλλη μια φορά αποδεικνύεται πως οι κυβερνήσεις πάντα βρίσκουν πιο εύκολο να αυξήσουν τους φόρους παρά να μειώσουν τις δαπάνες. Ακόμη όμως και στο μέτωπό των περικοπών , o υπουργός Οικονομικών George Osborne, δεν προχώρησε σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και αλλαγές στους δημόσιους οργανισμούς και στο κράτος πρόνοιας , ώστε η λειτουργία του κράτους να γίνει πιο οικονομική σε μόνιμη βάση . Όπως επισήμανε και ο Andrew Haldenby από το βρετανικό think tank «Reform» , ενώ μπορούσε να συνδέσει το μισθολόγιο των δημοσίων υπαλλήλων με την αποδοτικότητα τους, επέλεξε την προσωρινή λύση του παγώματος των μισθών για δύο χρόνια . Αντί να καταργήσει το επίδομα τέκνων για τους πολίτες με μεσαία και ανώτερα εισοδήματα, αποφάσισε και εδώ , απλά να το διατηρήσει στα ίδια επίπεδα για τρία χρόνια . Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά , δεν πρέπει να μας προκαλεί έκπληξη το γεγονός πως ακόμη και μετά από αυτές τις περικοπές , που χαρακτηρίστηκαν ως οι τολμηρότερες από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο , στην πραγματικότητα οι δαπάνες θα ….αυξηθούν. Το ίδιο το πρόγραμμα της κυβέρνησης προβλέπει πως από τις 637 δισεκατομμύρια λίρες το 2010-2011, οι δαπάνες θα φτάσουν στα 711 δισεκατομμύρια το 2015-2016 . Την ίδια συνταγή ( των φορολογικών αυξήσεων και των προσωρινών περικοπών , χωρίς να αλλάζει η μορφή λειτουργίας του κράτους), φαίνεται να ακολουθούν και όλες οι ευρωπαϊκές χώρες που εφαρμόζουν προγράμματα λιτότητας, από την Ισπανία και την Πορτογαλία μέχρι την Ελλάδα και τη Γαλλία.
Δεν έχει άδικο λοιπόν , ο Daniel J. Mitchell όταν προβλέπει πως ακόμη και μετά τα «δρακόντεια» προγράμματα λιτότητας, τελικά το μέγεθος του κράτους, και οι υψηλές δημόσιες δαπάνες , που είναι υπεύθυνες για την ευρωπαϊκή κρίση, στην καλύτερη περίπτωση θα παραμείνουν στο ίδιο επίπεδο. Ακόμη και αυτό βέβαια είναι μια θετική εξέλιξη, αν σκεφτεί κανείς πως η εναλλακτική λύση που προβάλλεται είναι η ανεύθυνη κεϋνσιανή φρενίτιδα της κυβέρνησης Ομπάμα. Είναι αμφίβολο όμως αν είναι αρκετό για τη σημερινή Ευρώπη, όπου έχουν συσσωρευτεί τόσα οικονομικά προβλήματα. Βέβαια, το πιο…επικίνδυνο υλικό της ευρωπαϊκής «συνταγής», είναι η αύξηση της φορολογίας που μπορεί να αποθαρρύνει τις ιδιωτικές επενδύσεις, να αυξήσει την ανεργία και να βυθίσει τις χώρες της Ευρώπης ακόμη πιο βαθιά στην ύφεση. Στην Ελλάδα, όπου κάτω από την υψηλή εποπτεία της ΕΕ και του ΔΝΤ, έχουμε την τιμή να είμαστε η πρώτη χώρα που εφαρμόστηκε το ευρωπαϊκό μοντέλο λιτότητας ,η κυβέρνηση έχει ήδη αυξήσει σημαντικά το ΦΠΑ, και έχει επιβάλλει μια σειρά νέων φόρων που πλήττουν ιδιώτες και εταιρείες. Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα του Τύπου, λόγω του ασφυκτικού φορολογικού πλαισίου, πολλές επιχειρήσεις σκέφτονται μέσα στο φθινόπωρο να μεταφέρουν την έδρα τους στα Βαλκάνια ή στην Κύπρο, όπου το φορολογικό καθεστώς είναι πιο ευνοϊκό γι αυτές . Μήπως αυτή η εξέλιξη θα πρέπει να ηχήσει σαν προειδοποιητικό καμπανάκι και για την υπόλοιπη Ευρώπη ;
[ Δημοσιεύτηκε στη "Metropolis Weekend", 2 Ιουλίου -4 Ιουλίου 2010 ]
